İsveç’te Eğitim ve Eğitim Sistemi

İsveç eğitim sistemi ve ders içerikleri Türkiye’den oldukça farklıdır. Bu çalışma ile isveç eğitim sistemini tanıtacağız. Ayrıca bu çalışmada İsveç’e yeni gelmiş bir çocuğun okula nasıl ve nerden kayıt olacağı ile ilgili bilgilere de ulaşabilirsiniz.

Hem İsveçin ve hemde isveç eğitim sisteminin en önemli özelligi bireysellik ve bireysel düşüncedir. Çocukların kendileri ile ilgili kararları kendilerinin verebileceğinin altı çizilmektedir.

Aslında İsveç eğitim sistemini Türkiye’deki eğitim sisteminden ayıran en önemli özelliklerden biri budur. Çünkü Türkiye’de okul cağındaki çocuklar hakkındaki hemen hemen bütün kararları veliler verir. Burada çocuk bütün kararları kendi verir diyemeyiz, fakat eğitim sistemi çocuğa kendisi ile ilgili kararları kendisinin verebileceğini öğretir.

Okullarda çocukların ekonomik durumunun belli olmaması için çocuklara olabildiğince aynı tarz araç-gereçler kullandırılır. Araç gereç temini, okul ulaşımı (ilkokul 4. sınıftan itibaren) ve yemek ihtiyacı okullar tarafından karşılanır. Okulların en önemli amaçlarından birisi çocuklara bütün düşünce, fikir, cinsiyet ve din ceşitliliğini anlatarak sonrasında çocuğun istediği din, düşünce ve fikirleri bireysel olarak kendisinin kabul etmesini sağlamaktır. İsveç eğitim sistemini şöyle özetleyebiliriz;

– Bireylere (öğrencilere) demokratik ve eşit bir eğitim sunmak

– Öğrencinin kendi seviyesine ve ihtiyaçları yönünde eğitim verilmesi.

– Bireysel düşünce sisteminin geliştirilmesi

– Ezber yönlü değil, çoğunlukla düşünme ve yorumlama bazlı bir eğitim sisteminin benimsenmesi

– Ekonomik sınıf farklılığını ortadan kaldıran bir eğitim modelinin benimsenmesi

İsveç eğitim sisteminin amacı; okulun öğrencilere her alanda bir şeyler sunmasıyla öğrencinin kendi değerlerini oluşturup yeteneklerini keşfedecek bir birey haline gelmesine yardımcı olmak.

İsveç eğitim sistemindeki okullar aşağıdaki gibidir;

1. Ana Okulu (1-5 yaş) – (Förskola-Dagis)
2. İlköğretim (6-16 yaş) (Förskoleklass ve Grundskola) (Zorunlu Eğitim)
3. Lise (Gymnasium)
4. Belediye Eğitimleri (Kommunal Utbilding – Komvux)
5. Halk Eğitimi – (Folkhögskola)
6. Meslek Yüksek Okulu – (Yrkeshögskola)
7. Üniversite

Eğer İsveç’e iltica ettiyseniz ve çocuğun okul kaydi yapılacaksa öncelikle ikamet yerinizin yada belediyenizin belli olması gerekir.  İsveç’te çocuklar doğum yılına göre okula başlar. Yani çocuğunuz yaşını doldurmamış ama doğum yılı uygunsa okula başlar. İlgili yere geçtikten sonra göçmenlik ofisi cocuklarınızın bilgileri ve eğitim durumlarını ögrenmek için size bir form yollayacaktır ve bu form doldurulduktan sonra belediye ile iletişime geçilecektir. Ancak çoğunlukla bu sistemde aksamalar ve gecikmeler olduğu için bulunduğunuz belediye ile iletişime geçerek çocuklarınızın kayıt işlemlerini yaptırmanız daha sağlıklı olacaktır.   Belediyelerin barn och utbildning kısmına mail atarak kayıt başvurusu için iletişime geçebilirsiniz. Çocuğun okul kaydı için okul tercihi yapabilirsiniz ancak tercih ettiğiniz okullarda kontenjan yok ise belediye sizi başka bir okula kayıt yaptırabilir.

Aşağıda bu okulların sistemi, müfredatı, nasıl kayıt olacağı, önemli dersler ve dikkat edilmesi gereken önemli konular ile ilgili açıklamalar bulacaksınız.

1- Ana Okulu (1-5 yaş) – (Förskola-Dagis) 

Oturum bekleme sürecinde çocuklar yaşına göre anaokulu, ilköğretim ve liseye başlayabilir. 1- 6 yaş arasındaki çocukların okul zorunluluğu yoktur ve 1-3 yaş arasındaki çocukların aileleri çalışmıyor yada eğitim görmüyorsa çocukların okul hakkı da bulunmamaktadır. Ancak belediyeniz ile iletişime geçerek çocuğunuzu okula başlatma durumunuz olabilir. Bu konu belediyenin insiyatifindedir. Ebeveynler çalışmıyor yada eğitim görmüyor  ise 3-6 yaş arası çocukların haftalık 15 saat okulda eğitim hakkı vardır. Dil gelişimi ve isveççe öğrenmeleri için bu dönemde çocukların okula gitmeleri önemlidir . Başvurunuzu kısa sürede yapmalısınız çünkü ana okulu için 4 aya kadar sıra bekleyebilirsiniz. Aktif bir kursunuz varsa kurstan belge alarak cocuklarınız okul saatlerini ayarlayabilirsiniz.

Anaokulu Eğitim Sistemi 

İsveç’te anaokulu eğitimi uzun yıllara yayıldığı için esnek bir proğramı vardır.

Bu dönemde, çocukları etkinlik ve aktivitelere boğmak yerine, çocuğun doğal ortamda oynayarak eğlenerek öğrenmesi amaçlanır. Öğretmenler genellikle çocukların istekleri doğrultusunda aktiviteler yaparlar.

Hava koşulları ne olursa olsun uygun kıyafetler giydirilerek çocuklar dışarıya çıkarılır. Bu nedenle bebeklikten itibaren çocuğu ülke iklim şartlarına göre giydirmek ve soğuk olsada dışarı çıkarmak anaokuluna ayak uydurması için önemlidir. Aksi takdirde okula başladıklarında sık sık hasta olabilirler.

Çocuğun okul saatine göre gün kahvaltı ile başlar. 30 dakikalık zaman diliminde ‘samling’ adı verilen vakitte ders işlenir. Yıllık bir akademik takvim olsa da çocukların ihtiyaçlarına merak ve ilgilerine göre dersler işlenir. Çocukların merak duygusu tetiklenerek kendilerinin keşfetmesi sağlanır. Çocuklar oyun oynarken öğretmenler oyunlarına dahil olarak öğretmeyi amaçlarlar.

Çocuklar hava durumuna göre günde iki kere dışarı çıkarılır. Bazen ormanda yürüyüşler yapılır.

Çocuğun bu dönemde kendi hazır bulunuşluk durumuna göre belli öz bakım becerilerini yapması gerekir. (kendi kendine yeme, içme, el yıkama)

Çocuğunuzun özel bir ihtiyacı varsa okul bu konuda destek olur. (mesela konuşma pedagogu gibi). Yılda iki kere birebir veli ve öğretmen görüşmesi olur. Burada çocuğun becerileri ve gelişimi ile alakalı veli bilgilendirilir. Haftalık ailelere okulda neler yapıldığına ve ne için yapıldığına dair rapor gönderilir.

Öppen Förskola (Açık Anaokulu)

Okula gitmeyen çocuklar için belediyeler veya kiliseler tarafından organize edilen anne-ebeveyn proğramıdır. 0-6 yaş arasında çocuğu olan herkes katılabilir. Haftada bir-iki gün yapılır. Belediyenin ilan sayfalarından tarih ve yer bilgilerine ulaşılabilir. Çocuklar için etkinlikler ve aktiviteler yapılır. Çocuklar kendi yaşıtları ile oyunlar oynarlar veliler de çay, kahve ve ikramlar eşliğinde sohbet ederek isveççe pratik yapma imkanı bulur. Özellikle oturum beklenilen dönemlerde çocuk ve veli için sosyalleşme adına güzel bir ortamdır

2- İlköğretim ( 6-16 yaş) (Grundskola)

Oturum bekleme sürecinde çocuklarınızın hemen ilköğretime başlama hakkı vardır. İlköğretim zorunlu olduğu için genellikle 1-2  hafta içinde çocuk okula başlayabilir. Müracaat yine belediyeye (Kommun) yapılır. 6 yaşına gelmiş çocuk F-Klass’tan (sıfırıncı sınıf olarakta bilinir) ilkoöğretime başlar (Grundskola). Çocuklar 9. sınıfa kadar aynı okulda devam edebilir. Bu kısım İsveç’in zorunlu eğitim kısmıdır (10 yıl ).  Okullardan belediye sorumludur ve Skolverket’in müfredatını takip ederler.

İsveç’te çocukların ana dil seçmeli dersini alma hakkı vardır ve bir belediyede 5 çocuk ana dil eğitimi almak istiyor ise belediyeden bu ders için bir öğretmen atanmalıdır.

Ayrıca grundskolan da 6 yaşından 13 yaşına kadar fritidshem denilen ve çocukların okul saati dışında görevli öğretmenler ile aktivite yaptıkları bir boş zaman proğramı vardır. Bu proğramın amacı çalışan ve eğitim gören ebeveynlerin, işlerinden ve eğitim hayatlarından geri kalmamalarıdır. Yani ebeveynler iş ve eğitim saatlerine göre çocuklarını okula normal zamandan erken bırakıp geç alabilirler. Bu sürede çocuklar kahvaltı ve yemek ihtiyaçlarını okul yemekhanesinden karşılarlar. Eğer oturumunuz yok ise bu haktan yararlanamazsınız ancak nadirde olsa bazı belediyeler aktif bir kursunuz olması durumunda ücret karşılığı yada ücretsiz olarak bu haktan yararlandırabilir. Fritidshus için okulla iletişime geçebilirsiniz. Ayrıca çocuklar okulda en az bir öğün yemek yemektedirler. Eğer çocuğunuzun alerjik bir durumu varsa yada helal gıda ile ilgili bir talebiniz var ise bu konuda okulla iletişime geçebilirsiniz. Yada okul başlangıcında doldurulan çocukla ilgili formun gıda kısmında bunu belirtebilirsiniz.

İlköğretim 4 kısımdan oluşur.

a-   Förskoleklass (sıfırıncı sınıf )

b-   Lågstadiet (1,2,3 sınıflar)

c-    Mellanstadiet (4,5,6 sınıflar)

d-   Högstadiet (7,8,9 sınıflar)

a-   Förskoleklass (Sıfırıncı Sınıf )

Förskoleklass okul öncesi sınıfı yada sıfırıncı sınıf olarak adlandırabiliriz. Anaokulunun devamı niteliğindedir ve zorunludur. Okul öncesi sınıfının, gerçek okul hayatına yumuşak bir başlangıç ​​olması amaçlanmıştır. Biraz okul öncesi ve birazda okul, yani ikisinin arasında bir şey gibi tanımlayabiliriz. Aradaki fark, çocuğun bir okul ortamına başlaması, zorunlu eğitim alması, sıralarda oturmayı öğrenmeye başlayabilmesi ve molalar için daha net rutinlere sahip olması. Yani çocuklar anaokulundaki gibi okul vaktinin bir kısmında oyun oynar, etkinlikler yapar ve bahçede bol bol vakit geçirir. Diğer bir yandan okula başlamış gibi harfleri, sayıları ve matematiksel şekilleri öğrenir ve okulun ve  okula başlamanın ne demek olduğunu öğrenirler.

Çocuklardan bu öğretim yılının sonunda İsveçce harflerini öğrenmeleri, onları kelime içerisinde keşfetmelerini ve harf ayrımlarını yapmaları istenir. Ayrıca kelimeler arasındaki ses benzerlikleri ve farklarını öğrenirler. Bu çalışmaları bol bol kelime ve dil oyunları kullanılarak çocuklara öğretilir.

Çocukların sıfırıncı sınıfta sayıları öğrenmeleri, belli bir yere kadar ileriye ve geriye yada onarlı ardışık saymaları beklenir. Ayrıca matematik için okulların kullandıkları bir matematik aplikasyonu vardır. Her çocuğa bir tablet verilir ve bu aplikasyonda oyun oynayarak matematik ve isveçce antremanı yapmalarına izin verilir. Yani çocukların okulda tablet kullanma saatleri vardır. Her ne kadar çocuklar bu sınıfta bol miktarda oyun oynasalarda ek olarak beden eğitimi ve müzik dersleri vardır ve bu dersleri ayrı öğretmenler ile, spor salonu ve müzik sınıfında yaparlar.

Ek olarak çocuklar sıfırıncı sınıfa başlamadan önce yani anaokulunun sonunda okula başlayacakları öğretmenleri ile tanışır ve bir kaç gün vakit geçirirler ve imkan var ise eğitim alacakları okullarına ve sınıflarına bir gezi düzenlerler.

b-  Lågstadiet

Lågstadiet 1,2 ve 3. sınıfları içermektedir. Ortalama 7 yaşında lågstadiet eğitimine başlanır. Eğitim 9 yaşına kadar sürer, ancak bazı durumlarda çocuklar 1. sınıfa  6 yaşında ve özel durumlarda ise  8 yaşında başlayabilir. Bu dönem çocukluk aşılarının olduğu bir dönemdir. Aşılama  1-2 sınıflarda yapılır. Çocuğun aşı kartının olması durumunda okul hemşiresi ile iletişime geçtiğinizde aşıları kayıt altına alınacaktır. İsveç’in Türkiyedeki aşı takvimi ile yaklaşık paralel bir aşı takvimi vardır. (https://asi.saglik.gov.tr/asi-takvimi2) Eğer mevcut aşı kartınız yok ise ve Türkiye’de aşı takvimi takip ettiyseniz ve takvimide okul hemşiresine verebilirsiniz.

Lågstadiet (1-3 ), öğretimin çoğu temel dersler olan isveççe ve matematik üzerine odaklanılır. 2. sınıftan itibaren ingilizce öğrenmeye başlanır ve 3. sınıfta resim ve el sanatları gibi dersler alınır. Bu dönem çocukların fiziksel ve ruhsal gelişimi ön planda tutularak, anaokulundan ilköğretime geçiş göz önüne alınır. Çocuklar hala oyun çocuğu evresinde olduğu için, oyun okulun bir parçasıdır. Ödevler genellikle okulda yapılır, nadir de olsa bazen ev ödevleri verilir. İlk üç yılda çocuktan beklenen temel düzeyde isveççe okuyup yazma ve anlamadır.  Aynı zamanda matematik dersinde temel düzeyde sayı sayma, toplama ve çıkarma yapabilmesidir. Yeni gelen ailelerin çocuklarına ekstra isveççe dersi verilerek çocukların arkadaşları ile olan dil farkı hızla kapatılmaya çalışılır.

İlkokulda, Türkiye`den farklı olarak, 3. sınıfta el işi (dikiş) ve aynı zamanda beden eğitimi derslerinde yüzme dersleri verilmektedir. Ayrıca Türkiye’den farklı olarak çocuklar beden eğitimi derslerinden sonra okulda duş alıyorlar.

https://urplay.se/bladdra/barn

(Bu dönem için öğretmenlerin tavsiye ettiği bir eğitim kanalı)

 c-  Mellanstadiet 

İsveç’te öğretimin artık yüzünü göstermeye başladığı kısmende olsa ödev ve projelerin yaptırıldığı (özellikle 6. sınıfta) dönemdir. İsveç’e yeni gelen çocuklar isveçceye adapte olmakta zorlanabilir bu yüzden ekstra etüt yada dil entegrasyon proğramları ile çocuğun adaptasyonuna yardımcı olunur. Ödev ve projelere karşı verilen sürelerde esnek davranabiliyor ve ek süre takviyesi yapılabiliyor.

Çocukların entegre olma durumlarına göre fen, kimya, matematik, ingilizce, isveçce, beden eğitimi, müzik, yüzme dersleri bulunmaktadır. Ayrıca 5 inci sınıfta yemek, marangoz, dikiş-nakış dersleride başlatılıyor ve haftada bir gün 90 dakika şeklinde uygulanıyor, bu kurslarda; çocuklara ekonomiyi, alışveriş yapabilmeyi ve el becerilerini geliştirmeyi öğreterek topluma bir birey olarak hazırlamak hedeflenmektedir. Yüzme derslerinde ise 250 metre sınavı yapılıyor ve bilmeyen çocuklara da yüzme öğretiliyor. Yüzme konusunda mayo seçiminde herhangi bir kısıtlama yok, sizin yaşam tarzınıza uygun mayolar, haşemalar kabul ediliyor, aksi bir durum olduğunda okul ile iletişime geçip, inancınızın gerektirdiği şekilde mayo seçmek istediğinizi belirtebilirsiniz. Ayrıca beden eğitimi derslerinden sonra okulda duş alma yine bu dönemde de devam etmektedir. Çocuğunuz ortak duş almak istemiyorsa bununla ilgili okulla iletişime geçebilirsiniz. Bu konuda okullar kolaylık gösterecektir.

Mellanstadiet te önemli sınav nationellprov dur. Bu sınav ile düşük olan ders notlarının yükseltilmesi söz konusu ama ders notu yüksek olduğu halde düşük not alması durumunda ders notu geçerli olacaktır. Bu sınavın isveç eğitim sistemi içinde eğitim ve eğitimden sorumlu birimlerin hem oto kontrolünü hemde denetim ile kontrolünü sağlamak amaçlı olduğu görülmektedir. 5inci sınıfta Türkiye’ den farklı olarak HPV tip (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58),   6 ıncı sınıfta tetanoz aşısı yapılıyor. Bu konuda  gönüllülük esas kabul ediliyor.

Lågstadiet ve mellanstadit e Türkiye’den farklı bazı dersler işlenmektedir ve bu konular aileler ve çocuklar için farklı bir deneyim olabilir. Bu dersler için ön hazırlık çocuk ve aile adaptasyonunu kolaylaştıracaktır.

• Çocuk hakları (Barnkonventionen) – İnsan hakları
• Vücudumuzu tanıma. Dersler görseller ile ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.
• Evrim teorisi
• Beden eğitimi dersinde; dans, yüzme, soyunma odaları, duş alma
• Genus perspektiv – Kadın/erkek sosyal davranış şekilleri, Identitet( cinsel kimlik)

d-  Högstadiet

Högstadiet isveç eğitim sisteminin zorunlu kısmı olduğundan çocuğunuz okula en kısa sürede başlar. Okul kaydı yine belediye üzerinden uygun olan bir okula yapılır. Okulla ilgili tercihte bulunabilirsiniz ancak okulun kontenjan durumuna göre yine son kararı belediye verir. Çocuk okula başlamadan önce bir görüşme yapılarak çocuğa bir ferdi eğitim planı yapılır. Yani çocuğun hazır bulunuşluğu ve eksik olduğu dersler üzerinde bir plan olusturulur ve bu plan çerçevesinde çocuk için bir entegrasyon süreci ayarlanır. Türkiye’den gelen çocuklar da genelde isveçce ağırlıklı olmak üzere, matematik ve ingilizce dersleri üzerinden bir proğram ayarlanır.  Bulunduğunuz belediyeye göre bu entegrasyon çocuğun kendi okulunda da olabilir yada entegrasyon için ayarlanmış başka bir okullara da gidebilir. Çocuğun normal eğitime başlama süre çocuğun adaptasyon hızı ile alakalıdır. Gidilen okul uzak ise okul servis ayarlar yada 12 yaşından büyük çocuklara ücretsiz ulaşım kartı temin eder.

Högstadiet dersler Türkiye’nin aynı dönemi ile karşılaştırılınca daha fazladır. Matematik ve fen dersleri Türkiye’ye göre kolaydır ancak Türkiye’den daha fazla ve farklı dersler olması çocuğun diğer derslerde odaklanması gerektiği anlamına gelir ve bu da bir denge sağlar. Çocuk bu dönemde Türkiye’de olmayan farklı dersler ile karşılaşır. Bu ders çesitliliğinin nedeni, çocuğun kendi yetenek ve isteklerini belirlemesi beklenir. Çünkü becerileri ile hangi liseyi, üniversiteyi ve bölümü okuyacağını çocuk burda şekillendirmeye başlar. Ayrıca İsveç’te lise zorunlu olmadığı için çocuk högstadiet bitirdiğinde hayatla ilgili birçok kazanımı elde etmiş olur. Bununla ilgili bazı örnekler verecek olursak teknik derslerinde çocuk basit mühendislik giriş dersleri ve çizimleri öğrenir ayrıca programlama dersleri alır ve bazı basit yazılımları yazabilmesi beklenir. Metal ve Ahşap oyma dersleri alır ve bu derslerde metal ve ahşabı kesme, oyma, şekil verme ve boyama gibi bazı kazanımları yapabilmesi beklenir. Hemkunskap denilen ve ev işlerinin anlatıldığı, ev ekonomisini, yemek yapma, yemek servisi, sağlıklı yaşam gibi konuları öğrenir.

İsveç eğitim sistemi ödeve dayalı bir eğitim sistemi değildir. Öğretmene göre değişsede çocuğun ödevinin olması çok olağan değildir ve eğer bir ödev verilecek ise o da derse ilgi çekme ile ilgili araştırma ödevleri olabilir.

Eğitimin bu döneminde çocuk daha fazla notlandırma ile tanışır ve düzenli sınavlar olur. Genellikle her dönem dersler için 2 sınav vardır. Högstadiet notları önemlidir çünkü okul notları lise tercihini etkiler. Alınan notlar ile çocuk gideceği liseyi belirler ve bu tercihte notta oldukça etkilidir. Ayrıca 9. sınıfta çocuk Nisan – Mayıs arasında Nationell Prov olarak adlandırılan ülke geneli bir sınav olur ve bu sınav yine kendi öğretmeni tarafından yapılır. Bu sınavda çocuğun doğru notlandırılabilmesi amaçlanır. Konular 7,8. ve 9. sınıfları kapsar. Çocuk aldığı puan ile notu artıp azalabilir.

İsveç okullarında okul hemşiresi vardır ve çocuklar dönemde bir defa hemşire ile sağlık toplantısı yapar. Burada çocukların aşı takipleri, işitme, görme ve diğer bazı konularda çocuklara yardımcı olunur ve ihtiyaç halinde ilgili sağlık kuruluşuna sevki yapılır.

Ayrıca dönemde bir defa Türkiye’de veli toplantısı dediğimiz Utvecklingssamtal adı verilen öğretmen, öğrenci ve veli arasında bir toplantı olur. Burada veli genelde dinleyici olur ve toplantı merkezinde öğrenci vardır. Çocuk iyi yönlerini ve eksiklerini ortaya koyar ve eksik yanını nasıl düzelteceği ile ilgili bir hazırlık yaparak gelir. Toplantı Türkiye ye göre oldukça farklı geçer.

Högstadiet e Türkiye’den farklı bazı dersler işlenmektedir ve bu konular aileler ve çocuklar için farklı bir deneyim olabilir. Bu dersler için ön hazırlık çocuk ve aile adaptasyonunu kolaylaştıracaktır.

– Sex och samlevnad – Ergenlik çağı ve cinsel hayat 8. sınıf (cinsel rüşt yaşı 14).

– Jämställdhet – Kadın/erkek eşitliği, hayatımızdaki normlar

– Identitet – Sexualitet HBTQ – Cinsel kimlik edinimi (LGBT)

– Evrim teorisi

– Beden eğitimi dersinde; yüzme 9. sınıfta 200 metre kurbağalama yüzmek zorundadır.

Eğitimle ilgili diğer yazılarımızı aşağıdaki liklerden okuyabilirsiniz